Dekema State Toegankelijk voor publiek
In Jelsum bepalen een lange muur met poort en een voormalige tuinmanswoning het beeld van het dorpsplein. Via dit gebouw kan men het stateterrein betreden.
Het huis
Het L-vormige gebouw bestaat sinds de verbouwing in 1814 uit een hoofdgebouw met empire-ramen en een fraaie toegangsdeur en een lagere vleugel. Achter de vensters ligt het voornaamste vertrek, de zaal. Hier hangt de unieke collectie familieportretten. In de kelder zijn restanten van de middeleeuwse stins zichtbaar.
In 1996 kocht het Old Burger Weeshuis te Leeuwarden het geheel. Het complex werd gerestaureerd en is nu museum. De inrichting toont hoe een voorname Friese familie rond 1930 een state bewoonde.
De bezoeker komt heden ten dage binnen via de tuinmanswoning op de terp van Jelsum en loopt dan via de tuin naar het huis. Een grote boerderij naast de huidige ingang is in 2014/15 gerestaureerd en aan het complex toegevoegd, dat nu ook over het water vanuit Leeuwarden kan worden bereikt.
Dekemastate is beschikbaar als bijzondere trouwlocatie van de gemeente Leeuwarden.
De tuin
Dekema State ligt op een omgracht terrein en is via een brug met rijk gesneden poort uit 1905 te bereiken. Hiervoor ligt het voorplein waarop de lange oprijlaan uitkomt. Een wandeling in de fraai aangelegde tuinen voert langs singels, een sier- en moestuin en een boomgaard. In het voorjaar bloeien er verschillende soorten stinzenplanten.
In de tuin zijn nog vier lindes te vinden die opgenomen zijn in het Landelijk Register Monumentale Bomen. Ze dateren uit het midden van de negentiende eeuw.
Zie ook: http://www.dekemastate.nl/wordpress/over-dekema-state/historie/portretten/
Verscheidene families bewoonden deze state vóór de Dekema's. Begin 16e eeuw trouwde de erfgename Reynsk van Camstra met Hette van Dekema (hun bijzondere grafsteen, van Belgisch hardsteen en met een zeldzame combinatie van oude en nieuwe stijlkenmerken, is op 14 mei 2013 teruggekeerd naar de state). Die naam is aan de state verbonden gebleven, hoewel ook na de Dekema's generaties volgden met andere familienamen: Unia, Doys, Houth en Van Wageningen.
In 1791 trouwde de erfgename Juliana Elisabeth Maria Houth met Gerardus van Wageningen uit Dordrecht. Door dit huwelijk kwam het huis aan de familie Van Wageningen, die er tot 1996 gewoond heeft. Gerardus van Wageningen was kapitein van het regiment Oranje te Friesland tot 1793, wethouder van Leeuwarden in 1821 en lid van de Provinciale Staten van Friesland. Hij was slotheer van 1832 tot 1852.
Tot zijn nazaten behoorde Jan Hendrik Jetse van Wageningen thoe Dekema (1860-1908), die, zoals te zien is, de naam van de state aan zijn familienaam toevoegde. Deze statebewoner viel op doordat hij zich verwaardigde mee te doen aan een wielerwedstrijd. Ook reed hij minstens één schaatswedstrijd, georganiseerd door de ijsclub Thialf te Heerenveen (1893). Met 4 minuut 28 op de 1500 meter reed hij niet zo snel als wij nu van Friese 'toppers' gewend zijn... Deze zelfde Jan Hendrik Jetse viel altijd op: hij had namelijk bepaalde opvattingen over een gepaste kledij. Op basis van historische bronnen ontwierp hij zijn eigen Oud-Fries kostuum. In artikelen en brieven trachtte hij dit kostuum ingang te doen vinden, maar dit lukte niet best.
De laatste Van Wageningen die eigenaar was van de state, wederom een Gerard (1920-1994), bood onder meer gastvrijheid aan de bekende detectiveschrijver Havank (Hans van der Kallen, 1904-1964). In 1990 richtte Gerard van Wageningen zelf de Vereniging Vrienden en Vriendinnen van Dekema State op, waarna hij de overdracht van de state aan een stichting verzorgde.
De vroegste vermelding van het gebouw dateert uit 1486, toen het als Fetzastate bekend was. Later werd de adellijke familie Camstra eigenaar van de state, die vervolgens op de familie Dekema, naamgever van de state, vererfde. Sinds het eind van de 18e eeuw tot 1996 was de familie Van Wageningen eigenaar van Dekema State. In 1990 richtte Gerard van Wageningen zelf de Vereniging Vrienden en Vriendinnnen van Dekema State op, waarna hij de overdracht van de state aan een stichting verzorgde.